Gevaarlijke stoffen op het water

Nijmegen is Nederlands grootste binnenvaarthaven.

Jaarlijks varen meer dan 165.000 schepen langs Nijmegen. Ruim een derde is geladen met gevaarlijke stoffen als olie, chemicaliën en afvalstoffen. Verkeersleiders van Rijkswaterstaat en de havenmeesters van Nijmegen behoeden de Nijmegenaren voor rampen op het water, gesteund door vele regels en wetten rond gevaarlijke stoffen.

Schepen die gevaarlijke stoffen vervoeren zijn herkenbaar aan één tot drie blauwe kegels voor en achter op het schip. Hoe meer kegels des te gevaarlijker de stoffen zijn. De aanduiding drie kegels komt nauwelijks voor. Dat is dan een schip geladen met explosieve stoffen. Nu is de Waalbocht het drukste vaargebied van Noordwest Europa en door de sterke stroming voor schippers één van de gevaarlijkste stukken van Nederland. Voor hen is het moeilijk om op dit drukke punt het overzicht te bewaren. Hiervoor houden verkeersleiders van Rijkswaterstaat via camera’s dag en nacht de waterwegen tussen Lobith en Tiel in de gaten op een tiental monitoren. Vanuit de Verkeersposten Tiel en Nijmegen geven zij de schippers informatie over de situatie op het water en waar nodig bindende instructies hoe te varen en te passeren. Daarnaast voeren patrouilleschepen met mobiele verkeersleiders controles uit. Rijkswaterstaat bestrijdt verder mogelijke verontreiniging van het water en houdt eventuele ijsvorming in de gaten. Bij een ongeluk ligt de regie in hun handen.

Afval

Ligging van de verschillende Nijmeegse havens.

De havens van Nijmegen zijn verboden voor schepen met gevaarlijke stoffen. Waar de verkeersleiders voor orde zorgen op het open water, zijn de havenmeesters onmisbaar aan de kades. Zij wijzen plaatsen toe, handhaven de regels en innen de havengelden. Met auto of boot maken ze dagelijks een ronde langs de havens en alle sche­pen die nieuw aangekomen zijn. Nijmegen is Nederlands grootste binnenvaarthaven. Naast de Waalhaven en de Lindenberghaven zijn er de drie Nijmeegse kanaalhavens en verschillende laad- en loskades.

Het vervoer van gevaarlijke stoffen over de binnenwateren is geregeld in verschillende wetten, gebaseerd op Europese en internationale overeenkomsten. Er zijn ook regels voor het schoonmaken van de schepen. Een aparte regeling is er voor het omgaan met afval. Rijkswaterstaat controleert de schepen in open water en de landelijke Inspectie Leefomgeving en Transport doet dat samen met de Nijmeegse havenmeesters voor afgemeerde schepen in de havens.

Aanvaring

De Walvis. Op deze locatie wordt de scheepvaart begeleid op het traject Duitse grens – Druten. Tevens het centrale meldpunt bij calamiteiten.

Een enkele keer per jaar komt olie of schadelijke lading vrij. Bijvoorbeeld bij een aanvaring of problemen bij het overladen van lading tussen twee schepen. Olievlekken worden ingedamd met oliekerende schermen en opgeruimd met speciale oliestofzuigers. Rijkswaterstaat stelt bij de bestrijding van een lekkage van een gevaarlijke stof de veiligheid van omwonenden, de gebruikers van de vaarweg en de hulpverleners zelf centraal.

Op ongelukken is Rijkswaterstaat voorbereid met een crisisplan en een calamiteitenplan per mogelijk risico. Elke calamiteit is namelijk anders doordat ze afhangt van vele omstandigheden zoals de aard van de gevaarlijke stof, windrichting, buitentemperatuur, mate van verontreiniging en de bereikbaarheid van het incident.

Door alle maatregelen is de kans op een ongeluk in Nijmegen uiterst klein. Een zorgpunt is volgens havenmeester Willem den Breejen wel de autoafzetplaats aan de Waalkade vlak bij de Snelbinder. Hier mogen schepen, ook die met gevaarlijke lading, vijftien minuten afmeren om van bemanning te wisselen, de auto van het schip te takelen of een loods aan boord te nemen. Het is de belangrijkste plek daarvoor in Oost-Nederland. Den Breejen: „Er is geen andere plek in Nederland waar dit gebeurt in een dichtbevolkt gebied dan hier”.

Gemeentelijk beleidsadviseur Jeroen Jansen: „Maar op deze plek is minder kans op ongelukken dan bij de voorhaven van de Weurtse sluis, waar de schepen anders heen moeten. Daar zijn er veel meer risico’s vanwege het manoeuvreren”.

Waterpolitie boos

Ook de Waterpolitie is actief rond Nijmegen. Deze controleert of schippers zich aan de verplichte rusttijden houden en pakt drugscriminaliteit en mensensmokkel via het water aan. Wegens bezuinigingen gaat in de zomer het politiebureau van de Waterpolitie in de Waalhaven dicht en worden de negen bemanningsleden gestationeerd bij het politiebureau bij het station. Dat is een paar minuten van de haven vandaan en het ergste niet. De Nijmeegse Wateragenten voeren vanaf dertien maart actie met de politievakbond ACP omdat volgens hen de veiligheid op de rivieren in het gedrang komt. De Waterpolitie gaat op in de nieuwe dienst Infrastructuur en de boten worden steeds meer bemand door agenten die ook aan de wal werken. Dat is met mooi weer geen probleem, maar wel als er onder moeilijke omstandigheden wordt gevaren. Na dertien dagen staken wil de leiding aan de eisen tegemoet komen en worden de acties opgeschort.

foto’s: Jan Lintsen
overzichtskaart: Dick Tanis
kaartgegevens: © OpenStreetMap