Nieuw oud is niet lelijk

Estel

Eind 2016 nemen the rich and famous van Nijmegen, wellicht van Nederland, hun intrek erin: de Estel-résidence aan de rand van het centrum, ofwel de voormalige Royal Haskoning. Het gebouw werd in 1974 ontworpen door de architecten Bodon en Ploeger in opdracht van Estel. Dit bedrijf ontstond uit een fusie van het IJmuidense Hoogovens met het staalbedrijf Hoesch uit het Duitse Dortmund. De constructie van onverwoestbaar staal en aluminium maakte het gebouw een van de meest innovatieve van zijn tijd. Ook in andere aspecten was het gebouw zijn tijd vooruit. Zo werden er energiebesparende gevels aangebracht om het gebouw te verwarmen. Heel lang kon Estel overigens niet van het gebouw genieten. Door het uitbreken van de oliecrises in de jaren zeventig ging het snel bergafwaarts met het bedrijf. Tot 1990 huisde de provincie erin. Het ingenieursbureau nam daarna zijn intrek in het pand tot aan de verhuizing in 2014.

Badhuis

Inmiddels wordt in dit gebouw, dat bijna óp de rotonde van de Daalseweg ligt, al zo’n 27 jaar theater gemaakt. Eerst door jeugdtheater Teneeter en sinds 2002 door Kwatta. Maar de oorspronkelijke bestemming is nog altijd van de gevel af te lezen: een badhuis. In de tijd dat nog niet iedereen beschikte over een eigen bad- of douchegelegenheid, friste de Nijmegenaar zich hier op. Gescheiden wel te verstaan: dames links, heren rechts.

Mariënburgkapel

Er zijn weinig gebouwen in het Nijmeegse die zo veel verschillende bestemmingen hebben gehad. Tot 1591 deed de kapel dienst als kerk. De nonnen namen boven in de kerk plaats, de burgerij bevond zich beneden. In de eeuwen daarna was de kapel onder meer een theater, gevangenis en gemeentearchief. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef de kapel als één van de weinige gebouwen in het stadscentrum overeind. Na de oorlog huisde er onder meer een drukkerij en een hulpdepot van het gemeentearchief. Sinds 2009 is het Huis van de Nijmeegse geschiedenis gevestigd in de kapel.

Belvédère

Wie vanuit noordelijke richting zuidwaarts over de Waalbrug rijdt en rechts, vlak naast de brug, de Belvédère in het zicht krijgt, ziet in gedachten misschien een jonkvrouw met een zakdoekje zwaaien. De Belvédère – letterlijk: mooi uitzicht – was een uitkijktoren en werd gebouwd in het midden van de vijftiende eeuw. Na de Tachtigjarige Oorlog (1568–1648) verloor de toren zijn verdedigingsfunctie. Daarna werd het gebouw een theater. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg het gebouw een horecabestemming en ook vandaag de dag is er een restaurant gevestigd.

Cinemariënburg

In het begin van de twintigste eeuw was dit deel van de stad de Wall Street van Nijmegen. In opdracht van de Rotterdamse Bankvereniging werd het pand, dat oorspronkelijk een woonbestemming had, in 1929 verbouwd in de stijl van de Amsterdamse School. Vanaf eind jaren negentig tot 2010 draaiden er alternatieve films van LUX. Na de sluiting kocht de Regionale Instelling voor Beschermd Wonen (RIBW) het pand met de bedoeling er een dagactiviteitencentrum te beginnen. Die plannen zijn nooit van de grond gekomen. Na jaren van leegstand werd het pand gekocht door vastgoedmagnaat Ton Hendriks, die met subsidie van de gemeente het pand gaat restaureren. Waarschijnlijk krijgt het een horecabestemming.

Splendor

In het Splendorgebouw, te betreden vanaf zowel de St. Annastraat als de Groenestraat, zat tot 1982 een gloeilampenfabriek. Een aantal ruimten van het complex werd na die tijd ter beschikking gesteld aan diverse ondernemers. De oorspronkelijke naam Splendor veranderde in de volksmond naar Gorterplaats. Tot 2012. Toen kreeg het pand in zijn geheel een nieuwe bestemming en werd de oorspronkelijke naam weer van stal gehaald. Naast deze locatie was er ook een gloeilampenfabriek gevestigd in de Van Gentstraat. Die is niet bewaard gebleven.

Pomp van Merkus

Er is weinig dat de oude functie van dit architectenbureau aan de Muldersweg verraadt. Ooit huisde hier een benzinestation. Het gebouw werd ontworpen door het duo Meerman en Van der Pijll en geopend in 1936. De markante zuil in het midden bezorgde het gebouw de bijnaam ‘De pomp van Merkus’. Vernoemd naar de naastgelegen busonderneming, die niets te maken had met de benzinepomp. Meer weten over dit markante gebouw? Een van de nazaten van Van der Pijll deelt verschillende wetenswaardigheden over de pomp op noviomagus.nl.

De Gruyter

P. de Gruyter was één van Neerlands bekendste kruideniers. Met op het hoogtepunt zeshonderd kruidenierszaken kan De Gruyter met recht de voorloper van Albert Heijn worden genoemd. Het pand aan het Mariaplein werd ontworpen door architect W.G. Welsing, die meerdere panden voor de kruidenier ontwikkelde. De Gruyter wist na de oorlog niet de omslag naar het moderne supermarktwezen te maken. In 1976 werden de laatste vestigingen verkocht aan Spar. Binnenkort wordt hier een makelaarskantoor gevestigd. Het is overigens een geluk dat het gebouw bewaard is gebleven. Om de hoek moest het nog markantere verpleeghuis Margriet in 2014 plaatsmaken voor appartementen.

Thermion

Een in het oog springend oud gebouw in Lent, naast al die nieuwbouw waar de meningen over verschillen. Splendor kende met Thermion in Lent enige concurrentie. Behalve gloeilampen werden in de Thermion-Radiolampenfabriek NV radiobuizen en onderdelen van straaljagers, auto’s en wasmachines vervaardigd. In 1957 nam Philips de firma over en produceerde hier tot de sluiting in 1984. In 2005 kocht de gemeente Nijmegen het pand. Sindsdien doet het dienst als bedrijfsverzamelgebouw.

Mariënbosch

Dit voormalig meisjespensionaat op de hoek van de Groesbeekseweg en de Sophiaweg is tegenwoordig een studentencomplex. Het pand is eigendom van Stichting Studentenhuisvesting Nijmegen (SSHN) en woningcorporatie Mooiland. Het is niet het enige pand dat verbouwd werd tot studentenwoningen. Afgelopen jaar werd voormalig bejaardenhuis Sonnehaert in Hees verbouwd tot een studentenflat.

Honig

Uit een crisis kunnen mooie dingen voortkomen, zo bewijst de recente geschiedenis van het Honigcomplex aan de Waalbandijk. Het complex had allang tegen de vlakte moeten gaan, ware het niet dat de woningbouwmarkt in 2008 volledig instortte. Deze creatieve broedplaats annex bedrijfsverzamelgebouw werd vervolgens uit nood geboren en mag uiterlijk tot 2022 blijven staan. Het complex moet dan plaatsmaken voor, jawel, alweer woningen. Tot die tijd floreren ambachten, horeca, kunst en cultuur op die, voor velen, onwaarschijnlijke locatie in Nijmegen-West.

Kerkje van Neerbosch

Deze oorspronkelijk katholieke kerk in een prachtig deel van Neerbosch-Oost werd aan het eind van de zestiende eeuw overgenomen door protestanten. Van deze kerk is niet veel bekend. In ieder geval was hier tot 2011 Stadelmaier gevestigd, dat liturgische kleding maakte. De kerk zelf werd recent gekocht en gerestaureerd in opdracht van het bedrijf Because. De witte toren en de begraafplaats zijn nog altijd van de gemeente. Stichting In Paradisum doet onderzoek naar de herkomst van de graven op het kerkhof. Zij heeft een renovatieplan gemaakt voor de plekken waar waarschijnlijk menig bekend persoon te ruste ligt.

foto’s Rianne van der Waals, Jan Lintsen en René Jansen