Van gebouw met boeken naar huis van letters

Wie de Centrale Bibliotheek De Mariënburg binnenstapt, wordt tegenwoordig verwelkomd met de geur van koffie en appeltaart. Een formule die werkt voor huizenverkopers. Maar, ook voor een bibliotheek? Hoe probeert de organisatie vernieuwend te zijn in een tijd van ontlezing en digitalisering? En waaraan ontleent de bibliotheek haar bestaansrecht als informatie via Google is te vinden?

Een vertrouwd beeld: lezen tussen de boeken.
foto: Jan Lintsen

Dianne Weersink was net aangetreden als directeur-bestuurder van de Zuid-Gelderse bibliotheken toen er van de gemeente Nijmegen een bezuiniging moest worden doorgevoerd van zes ton. „Je kunt er dan niet aan ontkomen om het echt anders te gaan doen, ingrijpender dus dan de kaasschaafmethode”, vertelt Weersink. De bezuinigingen leidden tot de sluiting van zeven van de twaalf vestigingen in Nijmegen. Ook werden medewerkers ontslagen. Een pijnlijke periode voor de organisatie.

Behoefte

De bezuinigingen noopten de Nijmeegse bibliotheek tot veranderingen. Met gemak praat Weersink een uur vol over wat er in de afgelopen jaren is gebeurd en waar de bibliotheek naartoe moet. „We zijn ons meer gaan richten op de verschillende functies van de bibliotheek. Die zijn behalve de boekenuitleen, ook literatuur- en leesbevordering en educatie. Die functies moeten bovendien meer aanwezig zijn in de wijk.”

Hiertoe trok Weersink senior klantadviseurs aan die de functies promoten in de Nijmeegse wijken, bijvoorbeeld bij wijkverenigingen, welzijnsinstellingen, winkelcentra en ouderenzorgcentra. Weersink: „We kijken nu meer naar waaraan behoefte bestaat. De functie staat centraal. Het blijkt dat een vestiging van de bibliotheek daarvoor niet altijd nodig is.”

Aanpassingen

De vestiging Mariënburg, die het afgelopen jaar ingrijpend werd verbouwd.
foto: Jan Lintsen

Hoe realiseer je die nieuwe functies als bieb? Allereerst door aanpassingen aan de gebouwen. De vestiging in de Nijmeegse binnenstad werd in het afgelopen jaar verbouwd. Daarbij is onder meer de scheidingswand tussen het Regionaal Archief Nijmegen (RAN) en de bibliotheek doorbroken. „Zo creëerden we een letterlijke doorgang”.

Daarnaast zijn er meer werkplekken gekomen en is het Nederlandse Poëziecentrum in de bibliotheek gevestigd. Redenen om de naam van de bibliotheek in de binnenstad te veranderen in ‘Het Huis van de Letters’. Weersink: „De bibliotheek is niet langer een plek waar je een boek leent, maar een multifunctioneel centrum gericht op lezen en ontmoeten. De bezoeker kan er bovendien genieten van een kopje koffie.”

Ook in andere Nijmeegse vestigingen staan voor de komende periode veranderingen en verbouwingen gepland. De bibliotheek aan de Muntweg wordt heringericht en de lokale rechtswinkel in de vestiging is verder geprofessionaliseerd. Op een aantal locaties is inmiddels een zelfservice-concept ingevoerd. „Het mooie daaraan”, legt Weersink uit, „is dat de bibliotheken in de kleine kernen juist vaker open zijn.”

Samenwerkingen

Buiten bepaalde aanpassingen aan de gebouwen moeten nieuwe samenwerkingen de functies van de bibliotheek onder de aandacht brengen. Zo startte in 2011 het landelijke project Bibliotheek 0p school (zie kader) waarbij kinderen worden uitgedaagd om zowel op school als thuis meer te lezen. Onlangs ging in Nijmegen de vijfentwintigste Bibliotheek op school van start.

In de bestrijding van laaggeletterdheid speelt de bibliotheek ook een rol. „Elf procent van de inwoners van Nijmegen is laaggeletterd en kan zich daardoor niet goed redden in de maatschappij. Samen met welzijnsorganisatie Tandem werken we onder meer aan het opzetten van de VoorleesExpress: vrijwilligers komen bij kinderen en hun ouders op bezoek om voor te lezen.” Daarnaast organiseert de bibliotheek, samen met het UWV en het ROC, een ‘Klik&Tik-cursus’ voor mensen die moeite hebben met taal en internetgebruik.

Resultaten

Met de komst van nieuwe functies ligt er een uitdaging wat betreft het meten van die resultaten. Niet alles is gemakkelijk in cijfers te vangen. Toch wordt er wel degelijk gemonitord. „Zo meten we bij kinderen de leesbevordering en de taalontwikkeling”, licht Weersink toe.

Daarnaast voert de organisatie eens in de twee jaar een klanttevredenheidsonderzoek uit. Daaruit bleek onder meer dat de deelnemers aan het onderzoek behoefte hadden aan dat kopje koffie.

Hoewel het aantal boekuitleningen vorig jaar iets afnam, was die afname minder hoog dan in andere steden. Het aantal uitleningen en het aantal leden van de bij het Bibliotheek op school-project aangesloten scholen namen toe. Oftewel: de bibliotheek weet op die plekken meer kinderen te bereiken. Een eerste signaal dat de ingezette veranderingen op termijn hun vruchten kunnen afwerpen.