Behalve graffitispuiters kennen weinigen het bouwwerk uit de Tweede Wereldoorlog dat onder het hoogste uitkijkpunt van het Valkhofpark verscholen ligt. In 1943 bouwden de Duitsers hier een bunker ter verdediging van de Waalbrug. Twee Nijmegenaren zetten alles op alles om dit rijksmonument toegankelijk te maken. Nog voor de herdenking van operatie Market Garden willen de initiatiefnemers van Stichting Valkhofbunker dit ondergrondse vestingwerk openen voor publiek.
„Luisteraar, gedurende de afgelopen achtenveertig uur heeft de aandacht van vrijwel de ganse wereld zich geconcentreerd op de brug bij Nijmegen. We overdrijven niet wanneer we zeggen dat daar een van de allerbelangrijkste acties van deze oorlog is uitgevochten.” Zo maakte Radio Oranje op woensdag 20 september 1944 de verovering van de Waalbrug bekend. Twee Nijmegenaren willen deze slag laten herleven door het enige overgebleven Nijmeegse vestingwerk uit de Tweede Wereldoorlog open te stellen voor het publiek: de Valkhofbunker.
Uit angst voor een invasie bouwden de Duitsers in 1943 het Valkhofpark uit tot een vesting met drie bunkers. „Ze vreesden een invasie aan de Hollandse kust, waarbij de geallieerden via de Waalbrug naar het Ruhrgebied wilden doorstoten”, weet Martijn Hermsen, een van de initiatiefnemers. De vesting bestond verder uit een bunker aan de kant van de Belvédère en een aan de zuidkant van het park ter hoogte van de brug over de Voerweg. De Duitsers wisten immers niet van welke kant ze de geallieerden konden verwachten.
Vanwege sterke tegenstand vanuit het Valkhof lukte het de geallieerden op dinsdag 19 september 1944 niet om de Waalbrug te bereiken. Daarom besloten ze de volgende dag met bootjes ter hoogte van waar nu de nieuwe stadsbrug ligt een oversteek over de Waal te wagen. Dan kon de brug van weerskanten worden bestormd. Aansluitend drongen geallieerde soldaten vanaf de Lindenberg door naar het Valkhof. Om half vier 's middags beklommen ze de steile helling van het Valkhof en knipten zij met draadscharen het prikkeldraad door. Zo konden zij het park binnendringen voordat de Duitsers het doorhadden. Een heftige strijd volgde. „In de bunker zaten soldaten van de Waffen-SS”, verhaalt Hermsen, „Zij waren ideologisch trouw aan Hitler en vochten vaak door tot het bittere einde. Ook op het Valkhof. Tijdens de man-tegen-mangevechten kwamen veel Duitse soldaten om.”
De interesse in het oorlogsverleden bracht Hermsen, in het dagelijks leven werkzaam bij een koffiegroothandel, bij het KazemattenMuseum in Grave. Daar is hij net als zijn compagnon, Frank Egberts, vrijwilliger. „We wilden kijken of in onze stad zoiets bestond”, vertelt Egberts over de start van hun avontuur.
Ze kwamen uit bij de kazematten in Lent, een ervan was geschikt om open te stellen: „Helaas komt deze buitendijks te liggen door de aanleg van de nevengeul.” Eeuwig zonde, vindt Egberts, die doordeweeks directeur van een ICT-adviesbureau is. „Doordat er straks twee keer per jaar water in komt, gaat het beton rotten. Dan blijft er niets van over. Terwijl deze historische vestingwerken bewaard kunnen blijven als de dijk maar een paar meter wordt verlegd.”
In 2011 stuitten ze op de Valkhofbunker. „Om te kijken hoe het interieur eruitzag, stuurden wij een radiografisch bestuurd wagentje naar binnen om foto's te maken.” De bunker bleek er onbeschadigd bij te liggen. „Doordat er geen water in is gekomen, zijn de muren in goede staat. Wel is de deuropening dichtgemetseld.”
Om de bunker open te stellen, benaderden ze de gemeente. Deze liet eerst onderzoeken of er vleermuizen in de bunker huizen. „Met ons wagentje hadden we er geen gezien, maar om zeker te zijn, hebben kenners er op gezette tijden gepost.” De nachtbrakers lieten zich niet zien, zo kwam eind vorig jaar het sein groen.
Een subsidieaanvraag voor het uitgraven van de toegangsdeur is inmiddels de deur uit. De ingang is na de oorlog bedolven onder zand. „In september willen we open zijn”, zegt Egberts, „dan is de herdenking van zeventig jaar Market Garden.”
Over de invulling van de bunker hebben de twee hun eigen ideeën: „We gaan het anders doen dan het Graafs KazemattenMuseum”, vertelt Egberts vol enthousiasme. „Zo willen we meer digitale hulpmiddelen inzetten. Maar ook zonder smartphone moet een bezoek de moeite lonen.” De bunker gaat vooralsnog alleen open in het weekeinde en bij bijzondere gelegenheden. Een eerste groep vrijwilligers staat al klaar.
Voor de inrichting van de bunker
is Stichting Valkhofbunker
nog op zoek naar foto's van de
bunkers en militaire spullen uit
de Tweede Wereldoorlog. Ook
ooggetuigen van de bouw en afbraak
van de bunkers kunnen zich
melden evenals geïnteresseerde
vrijwilligers.
Info: www.valkhofbunker.nl