dik hout - Falende democratie

Op papier mag de gemeenteraad dan wel de baas zijn, de praktijk is anders. Dit komt weer eens scherp naar voren in het aanbevelenswaardige boekje ’De gemeenteraad heeft geen toekomst’, geschreven door Jasper Loots en Piet-Hein Peeters, die beiden in Nijmegen studeerden. Aan de hand van interviews met wetenschappers, deskundigen en raadsleden komt in nog geen zeventig bladzijden een weinig vrolijk beeld naar voren. De gemeenteraad stelt steeds minder voor, ook al staat volgens de grondwet de gemeenteraad aan het hoofd van de gemeente.

Rutger Zwart, fractieleider van de PvdA in de Nijmeegse gemeenteraad, is ook geïnterviewd voor het boek en nuanceert dat beeld. Hij wijst erop dat de gemeenteraad met het vaststellen van een coalitieakkoord eens per vier jaar nog altijd een duidelijk sturende en leidende rol heeft.

Maar laten we wel wezen: dat is een overeenkomst tussen de partijen die samen een meerderheid vormen in de gemeenteraad. Zolang die partijen elkaar niet afvallen, ondervindt het door hen gevormde stadsbestuur verder weinig hindernissen.

Zo kon D66-wethouder Henk Beerten rustig aanblijven ondanks de onder zijn verantwoordelijkheid geplaatste falende parkeermeters. Zo kon Jan van der Meer van GroenLinks volstaan met wat excuses over de ondoorzichtige financiële gang van zaken bij de ondergang van zijn lovebambi Het Groene Hert.

Aansluitend kan de vraag worden opgeworpen of de oppositie in de gemeenteraad er nog wel toe doet. Heb je als partij geen wethouder in de plaatselijke coalitie, dan zit je er in de gemeenteraad bijna voor Piet Snot bij. Dat concludeerden blijkbaar de twee D66-raadsleden in de vorige raadsperiode. Met veel tamtam hadden ze succesvol campagne gevoerd onder de leus ’denken, durven, doen’. Vervolgens bleven ze bij gemeenteraadsvergaderingen vaker weg dan wie dan ook. En als ze er al waren, brachten ze weinig wezenlijks in.

Wie verwacht dat de kiezer zulk laks gedrag in het hoogste democratische orgaan van de gemeente afstraft, heeft het mis. Dankzij de uitstraling van landelijk D66-leider Pechtold behaalde zijn partij bij de vorige raadsverkiezingen in Nijmegen een klinkende verkiezingsoverwinning. Terwijl de SP in Nijmegen zich op tal van terreinen het vuur uit de sloff en loopt voor de burgers, ruilden PvdA en GroenLinks vervolgens de SP in voor D66 om als coalitiepartner gezamenlijk de stad te besturen.

Alle kritiek op de gemeenteraad ten spijt, een goed werkende democratie vereist op de eerste plaats betrokken burgers die zich actief informeren. Anders verlagen ze zich tot manipuleerbaar stemvee.