Vergeten namen

Openbare kunst van onbekende kunstenaars

De website nijmegen.nl/kos is een van de eerste datasets die online is gezet op het nieuwe open-data portaal van de gemeente Nijmegen: open-data.nijmegen.nl. Uit hoofde van haar openbare functie presenteert de gemeente daar informatie die waardevol en interessant kan zijn voor bedrijven, organisaties, journalisten, onderzoekers en bewoners. Zoals plattegronden met informatie, geografische data, resultaten van bewonersonderzoeken of, zoals in dit geval, kunst in de openbare ruimte. Economisch gezien is open data van groot belang. Verscheidene onderzoeken schatten de economische waarde op meerdere tientallen miljarden euro’s in alleen al de EU. De data zijn bekostigd uit publieke middelen en daarom gratis toegankelijk. Elke burger kan vrij over deze data beschikken. Meer hierover is te lezen in het artikel Wat wilt u weten van uw wijk? in De Nijmeegse Stadskrant van oktober 2015.

Voor wie zich afvraagt wat de achtergrond is van een bepaald openbaar kunstwerk in Nijmegen, riep de gemeente de website Kunst op straat in het leven. Deze website, nijmegen.nl/kos, bevat een uitgebreid overzicht met foto’s, de aanleiding of het onderwerp, locatie en kunstenaar van vierhonderd kunstwerken zoals deze in de openbare ruimte te zien zijn. Van maar liefst veertig werken blijkt de kunstenaar echter niet bekend. Zelfs van relatief recent werk, uit de periode van de afgelopen honderd jaar, is onbekend wie de maker is. Op deze pagina’s een kleine selectie van deze kunstwerken waarvan de naam van de maker verloren is geraakt. Waarbij van één door De Nijmeegse Stadskrant alsnog de kunstenaar is achterhaald.

Uiltjegevel Canisius College

Dit fraai vormgegeven beeld van een uil siert de voorgevel van het Canisius College aan de Berg en Dalseweg 81. De stijl is typisch art deco, populair in de jaren twintig tot dertig van de vorige eeuw. Art deco had een grote invloed op decoratieve en toegepaste kunst, waaronder de architectuur. Ongetwijfeld symboliseert dit uiltje de wijsheid waarnaar men in dit instituut op zoek was.

MadonnaHeyendaalseweg 239 (1927)

Niet te verwarren met de Amerikaanse Madonna die kinderen adopteert uit Malawi, maar een echte: de Madonna met Kind. Dit beeld van de Madonna bevindt zich in de geveltop van het portaal van het voormalige verenigingsgebouw Roomsch Leven: een typisch onderdeel van de rooms-katholieke gemeenschap uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Roomsch Leven vervulde een centrale rol in het bloeiende verenigingsleven in Brakkenstein. Het pand fungeert nog steeds als een multifunctioneel verenigingsgebouw.

Vier gevelbeeldenPostweg 80 (1930)

De Amsterdamse koopman Bernhard Bahlmann liet tussen 1850 en 1855 een zomerverblijf aan de Postweg bouwen door architect Fritsen uit Kleve. Dit imponerende bouwwerk, Villa Geldersch hof, kreeg in zowel de voor- als achtergevel twee nissen. Bahlmann liet voor de nissen vier terracottabeelden in Italië maken. Hij koos voor Diana, godin van de jacht, Venus, godin van de liefde, Vesta, godin van familieleven en huiselijk geluk, en Mercurius, god van handel en winst.

Muurschilderingbasisschool Klein Heyendaal, Prof. Huijbersstraat 1 (1998)

Foto muurschildering Vredesboom van Pskov

In het kader van de stedenband van Nijmegen met Pskov in Rusland en Masaya in Nicaragua, realiseerden kunstenaars samen met leerlingen muurschilderingen die als thema vrede kenden. De afbeelding is getiteld De Vredesboom van Pskov. Deze beslaat de volledige zijkant van het schoolgebouw. Op de website nijmegen.nl/kos staat de muurschildering onjuist vermeld in relatie tot Masaya. Enig speurwerk leverde zelfs de naam van de Russische kunstenaar op: Alexander Stroila.

OlifantjePriemstraat, hoek Lage Markt

Foto gevelbeeld olifant met ijzeren schild

De olifant was samen met een beschilderd ijzeren schild, waarop de naam In den Olifant stond, aangebracht op de hoek van het hoekpand Priemstraat 57. Dat pand werd in 1795 door de koopman Arend van Roggen gekocht van J.W. Hoogers, broer van Hendrik Hoogers, een bekende Nijmeegse tekenaar en graveur uit de achttiende eeuw. De familie Van Roggen, later Graadt van Roggen, had hier een kruideniersbedrijf. Het beeld is een kopie, het originele houten olifantje bevindt zich in museum Het Valkhof.

WandmozaïekPrins Bernhardsingel,Wedren (1961)

Na de Tweede Wereldoorlog ontwierp de Nijmeegse architect Charles Estourgie een kleuterschool net buiten het centrum van de stad. De locatie was de Prins Bernhardsingel. In de wederopbouwperiode van 1945 tot 1975 probeerden kunstenaars en architecten samen te werken. Beeldende kunst wilde men integreren in gebouwen. Dit wandmozaïek, aangebracht op de gevel aan de zijde van de Wedren, is daar een treffend voorbeeld van. Erop staan gestileerd spelende kinderen weergegeven; passend in de stroming van de naoorlogse figuratie. Tegenwoordig zetelt de Vrije School in dit gebouw.

SpadeGoffertpark (2006)

Het Goffertpark werd in de crisisjaren tussen 1935 en 1939 door honderden mannen aangelegd in het kader van de werkverschaffing voor werklozen. Vanwege het zware werk bij het uitgraven van de kuil voor het stadion kreeg dat de bijnaam Bloedkuul. Het duurde zeventig jaar om voor deze mannen een monument op te richten. De tekstschrijver is bekend: voormalig stadsdichter Merijn Hilte. De maker van het kunstwerk is onbekend of wilde zijn of haar naam er niet aan verbinden.

Japans wandelmonumentWaldeck Pyrmontsingel (1989)

Nijmegen kreeg door de Vierdaagse contact met Japanse wandelaars. Ieder jaar kwamen er via de KNBLO (nu de Koninklijke Wandel Bond Nederland) gasten uit Japan. Dit resulteerde in een vriendschapsband tussen Nijmegen en Higashimatsuyama. In 1989 werd deze vriendschap gesymboliseerd in een granieten kunstwerk. Het bestaat uit twee ’armen’ van ongeveer een meter hoog waarop de vlaggen van Nederland en Japan te zien zijn. „Dit monument is opgericht als een symbool van vriendschap tussen wandelaars in Nederland en Japan”, vermeldt de sokkel, met die tekst ook in het Japans en Engels. De maker is waarschijnlijk een Japanse kunstenaar. Op de foto is links op de achtergrond nog het Vierdaagsemonument uit 1966 van Vera Tummers-van Hout te zien.

foto’s: Jan Lintsen, Max van Wel (laatste foto)

[Reageren op dit artikel? Neem contact op met de redactie via het contactformulier]

Gepubliceerd op:

07-04-2017

Uit Editie:

April 2017

Trefwoorden: