Veilig Thuis in de problemen

Integer en gewaardeerd, zo staat GroenLinks-wethouder Bert Frings van Zorg en Welzijn bekend. Ineens lag hij onder vuur en werd hij beschimpt. Reden: het in 2015 opgerichte advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling Veilig Thuis Gelder­land-Zuid kwam volgens de landelijke Inspectie als slechtste uit de bus en werd in april van dit jaar onder verscherpt toezicht gesteld. Wat is hier allemaal aan de hand? Een openhartig en soms emotioneel gesprek met de betrokken Frings over wat hij in de gemeenteraad omschreef als zijn zwaarste dossier ooit.

Wethouder Bert Frings van Zorg en Welzijn: „In De Gelderlander werd ik per­soonlijk verantwoordelijk gesteld. Dat vind ik echt schandálig!”

U vertelde wakker te liggen van dit onderwerp, waar lag u dan wakker van?
„Dat ik door de pers overal van beschuldigd word. Terwijl ik maar één van de zeventien gemeenten vertegenwoordig van de regio Gel­­der­land-Zuid. In De Gelderlander werd ik per­soon­lijk verantwoordelijk gesteld. Dat vind ik echt schandálig! Ik had dan ook even totaal geen zin om met De Gelderlander te praten. Er heersen allemaal beelden en niemand vraagt in­for­matie. De Gelderlander was maar uit op één antwoord: waar­om ontsla je niet Moniek Pieters, de directeur Publieke Gezondheid GGD. Als ik dan uitleg geef, schrijven ze dat niet op. Dat is dan niet interessant. Ze wilden gewoon de rel hebben!”

Volgens het Algemeen Dagblad vroeg u om minder reclamespotjes voor het meldpunt, omdat er te veel meldingen kwamen.
„Dat hebben ze later gecorrigeerd. Uiteindelijk kreeg ik na een maand een berichtje dat de artikelen op basis van de gebruikte bronnen nooit gepubliceerd hadden mogen worden. Dus ze zijn van de website afgehaald. Die vind je nergens meer terug. Maar dat is dan een maand later. Het kwaad is dan al geschied. Een sorry heb ik nooit ontvangen.”

Na een bezoek in oktober vorig jaar oordeelde de Inspectie dat Veilig Thuis Gelderland-Zuid samen met Drenthe het slechtst voor de dag kwam.
„De zorg voor acute gevallen was wél goed. Daarvan zegt de Inspectie dat dit nooit, maar dan ook nóóit onzorgvuldig is gebeurd. En dat is toch wel het allerbelangrijkste. Waar we onvoldoende op scoren, want zo wordt het gemeten, is of je voldoet aan de wettelijke termijnen die er staan voor de meldingsfase, de onderzoeksfase en de afbouwfase. Dat komt doordat we zo’n 1900 meldingen kregen terwijl we er 500 hadden verwacht. Waaraan dat ligt, weten we niet, maar de regio Gel­der­land-Zuid is daarin uitzonderlijk. Na de start in januari 2015 zagen we drie maanden later al die trend. Daar was de organisatie niet op ingericht. Voor extra geld moesten vervolgens alle zeventien deelnemende gemeenten een apart besluit nemen. Dat verliep moeizaam. Daarbij speelt dat ge­meen­ten er van­uit Den Haag een nieuwe taak bij kregen, maar dat moesten doen voor hetzelfde bedrag en ook nog samenwerken in de regio. Als er dan een acute vraag is voor extra geld, dan voelen gemeenteraden, terecht, dat zij niets meer te zeggen hebben. De regio beslist, per meer­der­heid. De individuele gemeente heeft geen keuze meer. Wanneer dan blijkt dat de organisatie niet loopt, gaan de hakken in het zand. Afgelopen mei heb ik op een bijeenkomst leden van de ge­meen­te­ra­den dan ook verweten niet bereid te zijn om structureel voldoende te betalen. Tegen de inspecteur heb ik gezegd: neem het over, laat het rijk het doen, ga jíj maar achter alle zeventien gemeenten aanhollen! Veel plezier!”

Veilig Thuis

Per 1 januari 2015 zijn veel zorgtaken naar de gemeenten over­ge­he­veld. Den Haag redeneerde dat gemeenten deze efficiënter en vooral goedkoper konden uitvoeren omdat ze het dichtst bij de burger staan.

Ook de advies- en meldpunten voor huiselijk geweld en kin­der­mis­han­de­ling werden o­ver­ge­he­veld naar de gemeenten. Om niet ieder voor zich bezig te zijn en de kosten te drukken, zochten gemeenten elkaar op voor een regionale sa­men­wer­king. Onder de nieuwe naam Veilig Thuis zijn er nu 26 regionale vestigingen met deze taak. Veilig Thuis biedt als centraal meldpunt zelf geen hulp.

Nijmegen werkt met 16 andere gemeenten samen in Veilig Thuis Gelderland-Zuid. Dit is een fusie van het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) en de Jeugd­bescherm­ing Gelderland (JBG). De nieuwe fusie­organisatie Veilig Thuis Gelderland-Zuid is op haar beurt weer ondergebracht bij de GGD Gel­der­land-Zuid.

In het najaar van 2015 onderzochten de Inspectie Jeugdzorg en de Inspectie voor de Gezondheidszorg de 26 Veilig Thuis-organisaties. Veilig Thuis Gelderland-Zuid, waar Nijmegen deel van uitmaakt, scoorde dramatisch slecht en belandde op een gedeelde laatste plaats. Omdat verbeteringen uitbleven, staat Veilig Thuis Gelderland-Zuid sinds 22 april van dit jaar onder verscherpt toezicht. Om de wachtlijsten weg te werken, is inmiddels het budget en het aantal medewerkers verdubbeld.

Het verbeterplan dat werd opgesteld, leidde niet tot het gewenste resultaat. Op 13 april van dit jaar meldde een klokkenluider dat er wachtlijsten verzwegen werden en prompt twee dagen later kwam de Inspectie on­aan­ge­kon­digd langs en nam de administratie mee, waarna Veilig Thuis onder verscherpt toezicht kwam te staan.
„Er zijn geen wachtlijsten achtergehouden, die zijn niet ge­rap­por­teerd. Als je niet weet wat je moet rapporteren, heb je een probleem. We hebben een e-mail­cor­respon­dentie gehad met de Inspectie over wat willen jullie nou precies weten over wachtlijsten. Weet je wat het antwoord was?! Er is geen maat voor, kijk maar bij een van de andere Veilig Thuis-organisaties hoe die het doen. Dus hebben we een aantal anderen gevraagd: hoe rapporteren jullie aan de Inspectie? En die zeiden: van de drie fases is het heel ernstig als bij de middelste fase, de onderzoeksfase, de termijn langer is dan tien weken. Nou, dat hebben we keurig gerapporteerd vanaf eind januari tot en met april, alles wat die tien weken onderzoekstermijn overschreed. Die anonieme brief van die klok­ken­lui­der meldde dat er ook nog wachtlijsten waren in de eerste en de derde fase. Dat was niet ge­rap­por­teerd aan de Inspectie. Wij wisten niet dat dat ook moest. Want dat is geregeld met de Inspectie. Pas in de vergadering van 22 april is door de directeur tegen mij gezegd: ja maar bij de eerste fase en de laatste fase hebben we ook wachtlijsten en over­schrij­den we die wettelijke termijnen ook. Dat wist ik niet. Dat heb ik nooit geweten.”

Alle reden om GGD-directeur Moniek Pieters te ontslaan, werd gesteld.
„Iedereen denkt dat zij dat bewust gedaan heeft om zichzelf beter voor te stellen. Dat is helemaal niet waar! Een afspraak die andere Veilig Thuis-organisaties met de Inspectie maken en die jij ook volgt, is toch niet verzwijgen in de zin van proberen de zaak mooier voor te stellen? Ze had moeten inschatten dat het politiek zo gevoelig lag dat ze me had moeten laten weten alleen te rapporteren over de wachtlijsten bij de middelste fase. Dan hadden we zelf een keuze kunnen maken: rap­por­te­ren we over het geheel, of doen we dat alleen over de middelste fase. Daarmee heeft ze een in­schat­tings­fout gemaakt. Nou ja, kan mij ook gebeuren. Daarom is er op dit onderdeel van de GGD-organisatie een nieuwe manager aangesteld.”

De brief van die klokkenluider leek mij wel uit het hart geschreven, vol bezorgdheid over de werkwijze onder de directeur.
„De opmerking in die brief over het AMK, een van de drie fusiepartners van Veilig Thuis Gel­der­land-Zuid (zie apart kader, red.), dat het toen allemaal zo goed ging en dat het allemaal nooit veranderd had moeten worden, is vanaf dag één bij Veilig Thuis Gel­der­land-Zuid het probleem geweest. Die klokkenluider schrijft dat bij het AMK het allemaal keurig was geregeld. Nou, ik ben daar totáál ontevreden over. Toen ik nog directeur van een praktijkschool was, verzuchtte ik wel­eens dat het een zwart gat leek als een kind de jeugdzorg in gaat. Want er werd slecht tot niet teruggekoppeld wat er gebeurde, mede in het het kader van de privacy. Die privacykwestie speelde ook in het eerste jaar van Veilig Thuis. Medewerkers mochten en konden het eerste jaar niet in elkaars dossiers kijken. Iedereen werkte namelijk nog bij zijn of haar oude organisatie, die ieder een eigen systeem hanteerde. Pas in het najaar van 2015 konden we overschakelen op één registratiesysteem. De belangrijkste reden voor de fusie is om langs elkaar heen werken te voorkomen. Want bij huiselijk geweld, als papa mama slaat of omgekeerd, en er zijn kinderen getuige van, dan is er sprake van kindermishandeling. Toen er nog niet was gefuseerd, werd het AMK hierover niet ingelicht door een ander meldpunt, terwijl het wel kindermishandeling is volgens het protocol dat we nu in Nederland hanteren. Met Veilig Thuis is er nu één organisatie voor álle meldingen. Dat vind ik een grote vooruitgang. Maar fuseren is één en samenwerken is twee. Dat is dus niet goed van de grond gekomen. Als je kijkt naar onze buren van Veilig Thuis Gelderland-­Midden, daar hebben ze ook drie samenstellende delen maar die werken gewoon naast elkaar door. Ze doen gewoon allemaal keurig wat ze vroeger moesten doen.”

Nou, dat is misschien voor cliënten het belangrijkste.
„Wat was de reden dat we gingen fuseren? Dat het zo goed ging?!? Wij hebben een expliciet collegebesluit genomen dat als er in één huishouden twee personen een traject hebben, het door één iemand mag worden opgepakt. Want het juridisch advies was in het kader van de pri­va­cy­re­ge­ling negatief. Dus het hele idee van één huishouden, één plan, geeft met de privacyregeling een probleem. Begin september is de Autoriteit Persoonsgegevens hier in Nijmegen komen controleren of dat wel mag. Dus als jij een kind behandelt met ge­drags­therapie op basis van een melding van de school en je gaat als gedragstherapeut een keer mee met dat kind naar huis en je ziet dat papa nog steeds zuipt, dat het gezin ernstig in de schuldenproblematiek zit, dan weet je dat jouw ge­drags­therapie volstrekt nutteloos is als er in het gezin niks verandert. Daar mag je dan niks over zeggen volgens de privacywaakhonden. Moet je dat eens op de markt vertellen tegen iemand! Weet je wat die zegt? Die wijst naar zijn voorhoofd en zegt: jullie zijn híer! HIER met je onzin!!! Ja, leuk hé?!, besturen!”

Naschrift 17 oktober 2016:
Inspecties verlengen verscherpt toezicht Veilig Thuis Gelderland Zuid. Klik hier voor het persbericht.

mede-auteur: Max van Wel
foto: Rianne van der Waals