Edgar Allen Poe, uitvinder van het detectiveverhaal

De populariteit van het detectiveverhaal, zowel in boekvorm, film als tv-serie, is groter dan ooit. De grondlegger van dit genre is Edgar Allen Poe. Dit jaar 175 jaar geleden verscheen van zijn hand het eerste detectiveverhaal.

Wie leest niet geregeld een detective en kijkt met plezier naar tv-series als Sherlock, Midsomer Murders en Lewis? Hoewel uiteraard elk verhaal verschillend is, zijn veel elementen te herleiden naar de grondlegger van het genre, Edgar Allen Poe. Deze Amerikaanse schrijver leefde van 1809 tot 1849. Tussen 1841 en 1844 schreef hij drie verhalen die de basis zijn gaan vormen voor het hele genre: De moorden in de Rue Morgue, Het mysterie van Marie Rogêt en De gestolen brief. Dit jaar is het 175 jaar geleden dat het eerste detectiveverhaal verscheen: De moorden in de Rue Morgue. Poe creëert in dat verhaal alle elementen die nadien ontelbaar vaak terugkeren in het nieuwe genre waarvan hij de grondlegger is.

Een van die aspecten is de amateurdetective, in zijn verhaal de Fransman C. Auguste Dupin. Deze is excentriek, intellectueel en analytisch, eigenschappen die latere schrijvers van detectives ook aan hun hoofdpersonen toebedelen. Vanuit zijn leunstoel lost Dupin een moordzaak op door louter logica en redenatie. Poe noemt dat proces ratiocination. Later is dat veel bekender geworden als ‘observatie en deductie’ in de Sherlock Holmes-verhalen van Arthur Conan Doyle. Via schijnbaar minieme aanwijzingen en scherpe observaties bouwt de detective aan een logische redenatie die tot een onontkoombare en onderbouwde gevolgtrekking leidt. Dit is het vaste stramien voor detectives geworden.

Het verhaal speelt zich af in het Parijs van de negentiende eeuw. Op gruwelijke wijze zijn twee vrouwen vermoord. Ze liggen in een kamer die van binnenuit afgesloten is. Van de moordenaar ontbreekt elk spoor. Auguste Dupin weet vervolgens, na slechts één bezoek aan de moordplek, via het louter analyseren van krantenartikelen een redenatie op te zetten die rechtstreeks tot de dader leidt. Poe neemt hiervoor uitgebreid de ruimte: de uitleg van Dupin beslaat ruim twintig pagina’s.

Portret van Edgar Allen Poe.

Poe creëert echter meer met dat verhaal. Hij introduceert de figuur van de vertellende vriend. In de Sherlock Holmes-verhalen werd dat overgenomen, waarmee het personage Watson wereldberoemd is geworden. Poe introduceert ge­tui­gen­ver­kla­ringen. En hij ridiculiseert de beperkte inzichten van de lokale politie, de Sûreté in Parijs, in zijn verhalen. Conan Doyle kiest op zijn beurt Scotland Yard als tegenhanger voor Sherlock Holmes.

Het is het intellectuele denkproces, de kwaliteit van de ana­lyse, gecombineerd met een perfect gevoel voor opbouw, drama en spanning, die het boek van Poe zo onweerstaanbaar maken. En dat zijn ook de ingrediënten van zovele suc­ces­vol­le series en boeken van nu. De basis is gelegd door Edgar Allen Poe, maar dat had u inmiddels zelf wellicht gededuceerd.

Edgar Allen Poe, The murders in the Rue Morgue
ISBN 9781518784644.
Prijs 10,49 euro.

foto: Poe Museum, Richmond, USA