Laatste editie: Juli 2017 HomeJuli 2016 › Zij zijn ook Nijmegen

Zij zijn ook Nijmegen

Honderden vrijwilligers stonden afgelopen halfjaar de vluchtelingen van Heumensoord bij. Maar er zijn al tientallen jaren Nijmegenaren vrijwillig actief voor asielzoekers. Voor personen zonder verblijfsstatus, de zogenoemde ongedocumenteerden, is in de loop der jaren een aantal opvangorganisaties ontstaan, dat door vrijwilligers en donateurs en deels door de gemeente wordt gedragen.

Hulp bieden aan vreemdelingen is Nijmegen niet vreemd

Net zoals nu, was er begin jaren negentig een grote toestroom van asielzoekers. Toen vanwege de oorlog in Joegoslavië. In Groesbeek en Nijmegen werden asielzoekerscentra (azc’s) gebouwd en op Heumensoord kwam een tentenkamp. Al snel was er noodopvang nodig voor op straat gezette asielzoekers die hun asielprocedure verloren en die, bijvoorbeeld wegens ziekte, kwetsbaar waren.

Paul Oosterhoff, voorzitter van SNOV, in de huiskamer van de bed-bad-broodopvang.

In 1994 richtten vrijwilligers het Samen­werkings­verband Nijmegen Opvang Vluchtelingen op dat in 1998 Stichting Noodopvang voor Vluchtelingen (SNOV) werd. Paul Oosterhoff, voorzitter van de stichting en als diaconaal predikant al meer dan dertig jaar betrokken bij dak- en thuislozen in Nijmegen: „Tientallen mensen in Nijmegen uit de kerken en de politiek wilden niet aan de kant blijven staan terwijl er kwetsbare, zieke mensen op straat moesten verblijven.” Terwijl Vlucht­e­ling­en­werk Nijmegen zorg droeg voor de vervolg­procedures, gaf de SNOV onderdak en on­der­­steun­ing aan mensen zonder verblijfspapieren die uit het azc Nijmegen werden gezet. SNOV werkte samen met de gemeentecommissie voor vreem­de­ling­en­zaken. De commissie­leden lobbyden geregeld voor individuele gevallen bij hun eigen politieke partijen en de verantwoordelijke minister.

Vreemdelingenwetten

Vanaf 1998 ontving de SNOV subsidie van de gemeente. De toelatingsprocedures duurden in die tijd veel langer dan nu. Terwijl de procedures nu doorgaans twee weken tot acht maanden in beslag nemen, wachtten asielzoekers in die tijd soms wel vijf jaar op een uitslag. De nieuwe vreem­de­ling­en­wet uit 2001 zorgde voor kortere procedures, maar de bewijslast kwam nu geheel bij de asiel­zoekers te liggen. Het recht op op­vang verviel na een tweede asiel­verzoek, bij een medische procedure of bij andere reguliere procedures. Ongeacht gemaakte fouten of de noodzaak van de procedure. Hierdoor werden meer mensen op straat gezet, ook zieken, ge­han­di­capten en jonge kinderen. De SNOV draaide overuren.

Gast

Frans Houtbeckers, medeoprichter van Stichting Gast, geeft creatieve les in de ruimte van de werkgroep Activiteiten Ongedocumenteerden.

Ondertussen kwamen ook mensen uit azc Groes­beek en andere opvang­locaties in de omgeving van Nijmegen op straat te staan. Om deze mensen te helpen, richtte Frans Houtbeckers samen met anderen in 2000 Stichting Gast op. De stichting en haar tientallen vrij­willigers bieden onderdak, voed­sel, medische zorg en persoonlijke en juridische begeleiding. Hulp die belangrijk is voor hun welzijn en perspectief. Voor veel van haar gasten kan Vlucht­­e­ling­en­­werk of de juridische groep van Sticht­ing Gast nieuwe pro­cedures starten. Hout­beckers: „We krijgen geregeld te maken met tragische situaties. Zo was er een echt­paar waar­van de man niet kon lopen. Hij kreeg zijn elek­trische rol­stoel niet mee, want ‘hij had toch geen stop­contact waarmee hij de accu kon opladen’. Hij en zijn vrouw verbleven een tijd bij kennissen waar hij niet kon douchen doordat hij daarvoor een trap moest oplopen. Wij zorgden ervoor dat ze op een ander adres onderdak kregen op de begane grond.” De stichting geeft hulp­vragers ook kleding- en voedsel­hulp en in sommige gevallen geld voor nood­situaties. Het geld komt van do­naties, fondsen en acties. Stichting Gast hielp in de begin­jaren meer dan honderd on­gedocument­eerden per jaar, vooral gezinnen en mensen boven de zestig jaar. Tegen­woordig zijn dat er ongeveer veertig per jaar.

Pardon

Je bent een asielzoeker als je uit een land gevlucht bent en asiel aanvraagt en een vluchteling als je erkend bent als vluchteling en een verblijfsstatus krijgt. Hier hebben we het over asielzoekers die geen verblijfsstatus krijgen: ongedocumenteerden of a-legalen.

In 2004 werd er landelijk een beperkt pardon ingesteld: een groep van 3.000 afgewezen asiel­zoekers die al langer dan vijf jaar geen definitief antwoord had gekregen op hun asiel­ver­zoek, kreeg alsnog een verblijfs­vergunning. Daar zat echter geen enkele cliënt tussen van Gast en SNOV, die meren­deels in medische procedures zaten. Nijmegen­aren met hart voor de on­gedocument­eerden pikten dat niet en richtten een Actie­groep Breed Pardon op. Binnen enkele weken zetten twintig organisaties een manifestatie op waar 700 bezoekers op af­kwamen. De actie­groep schreef tientallen brieven naar de toen­malige minister Verdonk en startte rechts­zaken. De acties vonden in het hele land na­volging. In 2007 kwam een generaal pardon en veel cliënten van Stichting Gast en SNOV kregen alsnog hun verblijfs­papieren, onder wie de man in de rolstoel en zijn vrouw.

Na het generaal pardon stelde de overheid dat de gemeenten hun nood­opvangen moesten op­doeken, want vanaf nu zouden de asielprocedures snel en duidelijk zijn. De gemeente stopte nood­gedwongen de subsidiëring van de SNOV, die in winterslaap ging. Stichting Gast hield haar opvang open. Al snel was duidelijk hoe nodig dat was. De uitzetting van asiel­zoekers ging on­vermin­derd door.

Vrouwen

Er ontstond een vreemde situatie: terwijl de subsidie voor de SNOV was stop­gezet, vroeg de ge­meen­te Nijmegen Vlucht­eling­en­werk een nood­opvang te regelen voor de on­gedocument­eerden die uit azc Nijmegen werden gezet, maar wier kansen op papieren groot waren. Stichting Gast ving in deze tijd vooral mensen op uit azc Grave met een kans­rijke procedure en de heel schrijnende gevallen. De on­gedocument­eerden die geen kans­rijke procedure hadden, bleven echter op straat. Onder hen waren er velen die geen reis­papier­en konden krijgen, doordat ze niet konden aantonen waar ze van­daan kwamen.

In de kans­arme groep zaten ook veel vrouwen. Uit onder­zoek bleek dat de situatie van on­gedocument­eerde vrouwen op straat belabberd was. Van alle bevolkings­groepen in Neder­land hadden zij de slechtste gezond­heid en het meest te maken met seks­ueel misbruik. Vrij­willigers van Stichting Gast startten daarom in 2012 een huis voor dak­loze vrouwen zonder verblijfs­papier­en met medische pro­blemen: Stichting Wereld­vrouwen­huis Mariam van Nijmegen. De organisatie voorziet in tijdelijke opvang en geeft vrouwen de mogelijk­heid een pro­gram­ma te volgen gericht op per­soonlijke ont­wikkeling, versterking van hun netwerk en ver­betering van hun gezond­heid. Tetty Havinga, vanaf de start bestuurs­lid van het Wereld­vrouwen­huis: „Het bestuur vindt het heel belang­rijk dat vrouwen zelf verant­woordelijk blijven voor hun leven. Wij bieden een aantal maan­den opvang en be­gelei­ding en helpen de vrouwen daarna nog enige tijd bij bijvoor­beeld het vinden van onder­dak. Daarna moeten de vrouwen weer op eigen kracht verder.” In drie jaar tijd zijn on­geveer zestig vrouwen geholpen. Het streven naar het onafhankelijk blijven van de vrouwen heeft effect gehad. De vrouwen die het pro­gram­ma volgden, hebben samen met enkele vrij­wil­ligers een organisatie opgezet om zelf inkomsten te genereren door maal­tijden en hapjes te verzorgen.

Bed-bad-brood

Maar er kwamen ook na de op­richting van het Wereld­vrouwen­huis asiel­zoekers op straat terecht. Mannen met géén of kansarme pro­cedures. En vrouwen die het pro­gram­ma van het Wereld­vrouwen­huis hadden afgerond, maar toch niet in staat bleken om in hun op­gebouwde net­werk onderdak te vinden.

De slapende SNOV werd daarom eind 2014 gewekt om een nacht­opvang te maken in Nijmegen. „Het kwam goed uit dat ik geen tijd had gevonden om de SNOV officieel te ontbinden,” zegt Oosterhoff droogjes.

Ondertussen laaide de discussie op dat Neder­land de rechten van de mens geweld aandeed door mensen op straat te zetten. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens gaf aan dat Nederland minstens voor een bed-bad-broodlocatie moet zorgen, waar mensen onder­dak en eten krijgen en zich­zelf en hun kleren kunnen wassen. De gemeen­te besloot de SNOV opnieuw te sub­sidiëren om nacht­opvang te organiseren. Zo kon het SNOV in 2015 dertig mannen ’s avonds en ’s nachts een slaap­plaats bieden, en zes vrouwen dag- en nacht­opvang in een bed-bad-broodlocatie.

Zinvol

In februari 2016 richtten vrijwilligers van de ver­schillende op­vang­en een werk­groep Activiteiten On­gedocument­eerd­en (AO) op. Deze werk­groep huurt met onder­­steuning van Stichting Gast en SNOV een ruimte om over­dag activiteiten te organiseren voor on­gedocument­eerd­en. Houtbeckers, mede­coördinator van de AO: „Mensen zonder papieren hebben veel stress. Ze zijn meren­deels bang om terug te gaan naar hun land, maar missen het wel. Zij hebben iets zinvols nodig om het leven draaglijk te houden. In het azc mochten ze niets doen. Stichting Gast liet hen vanaf haar start deel­nemen aan voedsel­acties en collectes, en later ook aan Neder­landse taal­lessen, tuinier­en in de Gasttuin en werken in een fietsen­werk­plaats. Met de werk­groep AO proberen we de activiteiten uit te breiden met naai­lessen, creatieve lessen en com­puter­les. Omdat ook on­gedocument­eerd­en recht hebben op een mens­waardig leven.”

foto’s: Rianne van der Waals, Jan Lintsen

[Reageren op dit artikel? Neem contact op met de redactie via het contactformulier]
 

Social Media:

Laatste editie:

  • De Nijmeegse Stadskrant
  • Postbus 265, 6500 AG Nijmegen
  • tel: 024 - 388 85 07
  • redactie@denijmeegsestadskrant.nl