Je recht halen wordt een luxe

Kunt u straks nog naar een rechter? Door nieuwe bezuinigingen op de rechtsbijstand wordt dit voor mensen met een laag inkomen in elk geval steeds lastiger. De bezuinigingen leiden zo tot een aantasting van een van de pijlers van de democratische rechtsstaat: het recht op toegang tot de rechter.

Voor de meest recent voorgenomen bezuinigingsronde van 85 miljoen euro op de rechtsbijstand trof toenmalig staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Fred Teeven al in februari 2013 de voorbereidingen. Dit leverde hem kritiek op uit allerlei hoeken. Temeer omdat de gevolgen van de bezuinigingsronde daarvóór dan al goed voelbaar zijn. Als reactie op de nieuwe bezuinigingsplannen lanceert de Nederlandse Orde van Advocaten in maart dat jaar de actiepagina rechtsbijstandjuistnu.nl. De organisatie vindt het onacceptabel dat de „toegang tot het recht onbetaalbaar en onbereikbaar voor een grote groep Nederlanders wordt. Je gelijk halen is een recht, geen luxe”, zo stelt zij op haar website. In januari wees de Raad voor de Rechtspraak in zijn advies aan Teeven op het feit dat toegang tot de rechter een fundamenteel rechtsbeginsel is.

Afwijzen

Advocaten Herman van Ojen en Gijs Emons van GDO Advocaten zijn van mening dat door de bezuinigingen aan dat beginsel wordt getornd. Van Ojen: „Er is nu al sprake van rechtsongelijkheid. Zijn collega Emons valt hem bij: „Cliënten kunnen soms hun eigen bijdrage niet meer betalen. Ze stellen een bezoek aan de advocaat uit, maar krijgen daardoor juist meer problemen.”

De advocaten zitten in hun maag met de bezuinigingen. Kwalitatief goede juridische bijstand verlenen, staat steeds vaker op gespannen voet met redelijke inkomsten. De inkomsten van een toevoegingszaak, een zaak die met rechtsbijstand wordt bekostigd, zijn vaak zo laag dat kantoren minder winst maken of zelfs verlies lijden. „Je steeds moeten afvragen of het kantoor er mogelijk financieel bij inschiet, voordat je een gerechtvaardigde zaak aanneemt, voelt onnatuurlijk”, aldus Van Ojen.

Somber

Ook advocatenkantoor Van Schie Advocaten, dat zich specialiseert in de sociale advocatuur, merkt de financiële gevolgen van de bezuinigingen. Frans Huijbers, advocaat van het kantoor, ziet daarnaast een aantal andere problemen ontstaan. Zo maakt hij zich zorgen over de kwaliteit van de sociale advocatuur. Huijbers: „Het aantal afgestudeerde rechtenstudenten dat hiervoor kiest, zal afnemen, omdat er weinig te verdienen valt. Ik vrees dat in de toekomst tweede- en derderangs advocaten actief zijn in dit rechtsgebied. Advocaten die er niet van hoeven te leven. Terwijl de sociale advocatuur van oudsher het terrein is van zeer fanatieke advocaten die gedreven zijn door het rechtzetten van onrecht.”

Een ander gevolg van de bezuinigingen schetst hij zo: „Strafzaken verliezen hun evenwicht als de verdachte niet aanwezig is of als hij verschijnt zonder advocaat. De verdachte alleen is immers geen partij voor de officier van justitie. Die heeft er voor doorgeleerd en komt iedere dag in de rechtszaal. De kant van de verdediging wordt dan onvoldoende belicht. De rechter kan dit laten gebeuren, maar dan blijven er punten liggen en is de zaak niet goed berecht. Tegelijkertijd is het niet de taak van de rechter om over de verdediging na te denken of het nadeel voor de verdachte te compenseren.”

Ten slotte vreest hij zelfs voor maatschappelijke onrust. Huijbers: „Stel, jouw uitkering is volgens jou onterecht stopgezet. Maar je kunt niet naar de rechter, doordat je geen advocaat kunt betalen. Jouw probleem, en mogelijk de verkeerde aanname over jouw recht op de uitkering, blijft bestaan. Je kunt daardoor gefrustreerd en cynisch raken en zelfs het vertrouwen in de samenleving verliezen. Dat is een sluipend proces, waarvan de concrete gevolgen pas blijken als het te laat is.” Volgens hem is de oplossing vrij eenvoudig: „Als je als overheid sociale rechtshulp wilt aanbieden, moet je gewoon geld op tafel leggen.”

Momenteel lopen er diverse onderzoeken naar de kosten van de rechtsbijstand, waaronder een onderzoek in opdracht van de overheid door commissie-Wolfsen. De conclusie daarvan zou 1 september gepubliceerd worden, maar op het moment van schrijven is nog niets bekend. De uitkomst heeft mogelijk invloed op het systeem van de rechtsbijstand en bepaalt of de toegang tot de rechter moeilijker of gemakkelijker wordt. Dat is dus nog even afwachten.

cartoon: Freek Janssen